Dünya Kadınlar Günü, Birleşmiş Milletler tarafından bu şekilde tanımlanmış olarak her yıl 8 Mart'ta kutlanan uluslararası bir gündür.[1] İnsan hakları temelinde kadınların siyasi ve sosyal bilincinin geliştirilmesine, ekonomik, siyasi ve sosyal başarılarının kutlanmasına ayrılmaktadır. Dünya Kadınlar Günü, kadın hakları hareketinde bir odak noktasıdır.
Amerika Sosyalist Partisi, 28 Şubat 1909'da New York'ta bir "Kadınlar Günü" düzenledikten sonra,[2] 1910 Uluslararası Sosyalist Kadın Konferansı her yıl bir "Kadınlar Günü" düzenlenmesini önerdi. 1917'de Sovyet Rusya'da kadınlar oy hakkı kazandıktan sonra 8 Mart ulusal bayram oldu. Kadınlar Günü, 1967'de feminist hareket tarafından benimsenene dek ağırlıklı olarak sosyalist hareketler ve komünist ülkeler tarafından kutlandı. 1975'te Birleşmiş Milletler tarafından kutlanmaya başlandı. Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 16 Aralık 1977 yılında aldığı kararı ile üye ülkeler kendi geleneklerine ve tarihlerine uygun bir günü Uluslararası Kadın Hakları ve Uluslararası Barış Günü ilan etmeye davet edildi.[3]
Günümüzde Dünya Kadınlar Günü bazı ülkelerde resmî tatildir, bazı ülkelerde ise büyük ölçüde görmezden gelinir. Bazı ülkelerde protesto günüdür, bazılarında ise kadınlığı kutlayan bir gündür.
Tarihçe
26-27 Ağustos 1910 tarihinde Danimarka'nın Kopenhag kentinde toplanan 2. (Sosyalist) Enternasyonal'e bağlı Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı'nda Almanya Sosyal Demokrat Partisi delegeleri Clara Zetkin, Kate Duncker ve arkadaşları bundan böyle her yıl bir "Kadınlar Günü" düzenlenmesi önerisini getirdi ve öneri oybirliğiyle kabul edildi.[4] İlk yıllarda belirli bir tarih saptanmamıştı. Genellikle Şubat ayı sonlarında ya da Mart ayı başlarındaki bir hafta sonu tercih ediliyordu.
Dünya Kadınlar Günü kutlanmasını öneren Clara Zetkin (solda) Rosa Luxemburg ile.Dünya Kadınlar Günü için sabit bir tarih ilk olarak 1921 yılında Moskova'da toplanan 3. (Komünist) Enternasyonal'in 3. Kongresi kapsamında düzenlenen 2. Uluslararası Komünist Kadınlar Konferansında 8 Mart olarak belirlendi.[5][6] Son akşam oturumunda Bulgar heyeti Dünya Kadınlar Günü'nün bundan böyle tüm dünyada aynı tarihte kutlanması yönünde bir karar sundu. Rusya temsilcisi Nikolaeva, Petrogradlı kadınların monarşinin devrilmesine yol açan 8 Mart 1917 gösterilerine katılımlarının anısına bu tarihin 8 Mart olarak belirlenmesini önerdi.[7] Kollontay o zaman orada bir tarih belirlenmeyip kararın üst yönetime bırakılmasını önerdiyse de, Nikolaeva'nın bu tarihin değiştirilmemesi önerisi oy birliğiyle kabul edildi ve böylece 8 Mart, Dünya Emekçi Kadınlar Günü olarak onaylandı.[6]
Bu konferansta "Dünya Emekçi Kadınlar Günü" adının benimsenmesi o dönem ağırlık kazanan "sınıfa karşı sınıf" politikalarıyla ve kadınların eşit haklar mücadelesini seçme ve seçilme hakkıyla sınırlı gören "burjuva" kadın hareketlerinden ayrılarak "kadınların kurtuluşu ancak işçi sınıfının kurtuluşu ve sosyalizmle ile mümkündür" düşüncesiyle bağlantılıydı.
Fakat 1930'lu yıllarda "faşizme karşı birleşik cephe" politikalarına geçiş sürecinde tekrar ilk baştaki "Dünya Kadınlar Günü" adına dönüldü.[8] Bu değişiklik daha sonra kadın örgütlenmesi alanına da yansıdı ve sosyalizmi (veya komünizmi) hedefleyen ve sadece "işçi/emekçi kadınlar" ya da "sosyalist/komünist kadınlar" ile sınırlı bir örgütlenme anlayışı da terk edilerek 1945'te Uluslararası Demokratik Kadın Federasyonu kuruldu.
8 Mart'ın Dünya Kadınlar Günü olarak belirlenmesine kaynaklık eden olay konusunda başka iddialar da mevcuttur. Bunlardan biri, 8 Mart 1908'de ABD'nin New York kentinde çoğu sosyaIist olan kadın işçilerin öncülüğünde sendikal haklar ve kadınlara oy hakkı talepleriyle düzenlenen miting, bir diğeri ise,[9] bununla çok paralellik arz eden, fakat gerek Dünya Kadınlar Gününün ilk kararlaştırıldığı 1910'u gerekse ilk uluslararası kutlamaların düzenlendiği 19 Mart 1911'i izleyen yıllarda hiç bahsi geçmeyip çok sonraları ileri sürülen, 25 Mart 1911'de New York'ta gerçekleşmiş Triangle Gömlek Fabrikası yangını'dır.[10][11][12][13] Fakat Birleşmiş Milletler'in resmî web sitesinin konuyla ilgili sayfasında 8 Mart gününün seçilmesine kaynaklık eden olay olarak Rusya'da Çarlığa son veren 1917 Şubat Devrimi'nin Gregoryen takvime göre 8 Mart günü kadınların protesto eylemleri ve grevleri ile başlamış olduğuna işaret edilmiştir.[2]
Birinci ve İkinci Dünya Savaşı yılları arasında bazı ülkelerde anılması yasaklanan[kaynak belirtilmeli] ve esas olarak Sovyetler Birliği ve diğer sosyalist ülkelerden oluşan Doğu Bloku'nda kutlanan Dünya Kadınlar Günü, 1960'lı yılların sonunda Amerika Birleşik Devletleri'nde gerçekleşen çeşitli gösterilerde anılmaya başlanmasıyla Batı Bloku ülkelerinde de daha güçlü bir şekilde gündeme geldi. 1975 yılında başlayan bloklar arası yumuşama (detant) koşullarında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 16 Aralık 1977 tarihinde 8 Mart'ın "Dünya Kadınlar Günü" olarak kutlanmasını kabul etti.